Page images
PDF
EPUB

rungen von Friedrich Lorenz Hoffmann. Hamburg, gedr. bei Meissner. 1856. 4. 16 S. (Nur in wenigen Exempl. gedruckt und nicht im Handel.)

Nach Rhode's Vorschlag würden die gesammten Bücher in folgende 12 Classen einzutheilen sein: I. Theologi; II. Jureconsulti (Civiles et Canonici); III. Medici (Dogmatici, Empirici, Chymici); IV. Philosophi; V. Historici; VI. Poetae; VII. Oratores; VIII. Rhetores; IX. Logici; X. Philologi; XI. Critici; XII. Grammatici. Zuerst ist dieses Gutachten unter dem Titel eines bibliothekarischen Gutachtens" in der von den Beamten der Hamburger Stadtbibliothek ,,Ihrem verehrten Vorgesetzten Herrn Bibliothekar Professor Dr. Petersen an Seinem Jubeltage dem 6. Januar 1856 in Erinnerung an den Tag, an welchem vor 25 Jahren Seine segensreiche Wirksamkeit an der Stadtbibliothek begann" überreichten Gratulationsschrift (Hamburg, gedr. bei Meissner. 1856. 4.) S. 47-64 und daraus wieder im Serapeum Jahrg. XVII. 1856. Intelligenzbl. Nr. 2 -5 und kürzer im Petzholdt'schen Neuen Anzeiger für Bibliographie und Bibliothek wissenschaft Jahrg. 1856. S. 71-78 abgedruckt worden, der Herausg. hat aber aus Bedenklichkeit, dass, weil Rhode nicht Bibliothekar gewesen sei, sein Gutachten auch eigentlich nicht mit Recht ein „,bibliothekarisches" genannt werden könne, den ursprünglich gewählten und sogar auch für die oben erwähnte Separatausgabe schon fertig gedruckten Titel „Ein bibliothekarisches Gutachten u. s. w." durch einen neuen Ein bibliothek wissenschaftliches Gutachten u. s. w." ersetzen lassen.

[ocr errors]

1635. System von Clemens. Mvsei, sive Bibliothecae tam priuatae quàm publicae Extructio, Instructio, Cura, Vsus. Libri IV. Accessit accurata descriptio Regiae Bibliothecae S. Lavrentii Escvrialis: Insuper Paraenesis allegorica ad amorem literarum Opus multiplici eruditione sacra simul et humana refertúm; praeceptis moralibus et literariis, architecturae et picturae subiectionibus, inscriptionibus et Emblematis, antiquitatis philologicae monumentis, atque oratoriis schematis utiliter et amoene tessellatum Auctor Clavdivs Clemens. Lvgdvni, Prost. 1635. 4o. 12 Bll. 574 S. Antiq. Pr. c. 20 Ngr.

Die Aufeinanderfolge der Bücherfächer in einer Bibliothek giebt der Verf. in dieser zwar sehr wort, keineswegs aber gehaltreichen Schrift in nachstehender Weise an: I. Biblia Sacra, Appendix, in qua ad maiorem commendationem sacrorum Bibliorum et Christianae doctrinae reteguntur quaedam singularia et eximia, quae inde Poetae furati sunt; II. Patres Latini; III. Patres Graeci; IV. Scripturae Sacrae Interpretes; V. Controversiarum de Fide Disceptatores; VI. Concionatores; VII.

Theologi Scholastici; VIIL. Theologi Morales; IX. Jus Canonicum; X. Jus Civile; XI. Philosophia contemplativa; XII. Phi losophia moralis; XIII. Mathematici; XIV. Physiologi; XV. Medici; XVI. Historici Sacri; XVII. Historici Prophani; XVIII. Philologi, Polyhistores; XIX. Oratores, Rhetores; XX. Poetae; XXI. Grammatici; XXII. Pii, Ascetici; XXIII. Codices manuscripti; XXIV. Hebraei, Chaldaici, Syriaci, Arabici, Aethiopici. Vgl. Peignot's Dictionnaire raisonné de Bibliologie Tom. II. S. 220-30.

1635. System von Montanus. Regiae Bibliothecae S. Lavrentii Escvrialis Descriptio. Als Anhang zu Claudius Clemens': Mvsei, sive Bibliothecae tam priuatae, quàm publicae Extructio, Instructio, Cura, Vsus. Libri IV. Lvgd▾ni, Prost. 1635. 4o. S. 515—36.

Das von Arias Montanus für die Escurialbibliothek entworfene, später freilich abgeänderte System ist folgendes: Grammatica, Vocabularia, Elegantiae, Fabulae, Poësis, Historia, Antiquarii, Dialectica, Rhetorica, Declamatio, Orationes, Epistolae, Ars memoriae, Mathematica in genere, Geometria, Arithmetica, Musica, Cosmographia, Geographia, Topographia, Astrologia, Astronomia, Divinatio, Perspectiva, Principes Philosophi, Naturalis Philosophia, Philosophi privati argumenti, Chymica, Metaphysica, Oeconomica, Politica, Aulica, Civile ius, Juris Civilis Interpretes, Gironomicae praeceptiones i. e. seniorum documenta, Mechanica, Venatio, Aucupium, Piscatio, Colymbitica (i. Vrinatrix), Militaris, Architectura, Idyllia opuscula (i. poëmatica exigua opera), Stromata, Encyclica, Catholica, Biblia sacra et Patres, Concordantiae Indices, Oeconomiae loci communes, Bibliorum commentaria, Canones Concilia Constitutiones religiosae, Canonicum ius, Doctores integri, Homiliae Orationes Epistolae Soliloquia Hymni, Doctrinales et semidisputatorii, Apologiae Disputationes privatae et Defensiones, Privata quaedam et Revelationes, Historia ecclesiastica et Vitae Sanctorum, Scholastica Theologia, Summistae etc.

1643. System von Naudé. Bibliothecae Cordesianae Catalogvs. Cvm Indice titvlorvm. Parisiis, excud. Vitray. 1643. kl. 4o. 10 Bll. 542 S. Mit eingedrucktem Portrait des Joannes Cordesius. Antiq. Pr. c. 5 Thlr.

Von Gabriel Naudaeus (Naudé) bearbeitet.

Der Verf. hat von einem wirklich gegliederten Systeme ganz abgesehen und sich nur auf die Aneinanderreihung folgender Klassen beschränkt: Biblici Scriptores; Theologi; Bibliothecarii; Chronologi; Geographi; Historiae Scriptores (12 verschiedene Klassen); Virorum illustrium Vitae; Rei militaris Scriptores, Juris civilis Scriptores; Concilia, Juris Canonici et Politiae Ecclesiasticae Scriptores; Philosophi, Mathematici &

[ocr errors]

Medici; Politici; Litteratores, Oratores & Poetae. Nicht in Uebereinstimmung hiermit steht Das, was Naudé in seiner Dissertatio de instrvenda Bibliotheca, Ad Illustrisfimum Dominum Praesidem De Mesme e gallico in latinum idioma translata per P. J. L. M." (abgedruckt in: De Bibliothecis nova Accessio Collectioni Maderianae adivncta a J. A. Schmidio. Helmstadii, Hamm. 1703. 4. S. 71--134. Uebersetzt aus: Advis pour dresser une Bibliothèque. Paris. 1627. 8°. Edit. II. Ibid. 1644. 8". Einige führen noch eine spätere Ausgabe an, Ibid. 1646. 8°. unsicherer sind die Angaben 1668 und 1688 sowie eine Englische Uebersetzung von John Evelyn, London 1661. 8°.) über die Ordnung der Bücher in einer Bibliothek gesagt hat. Dort schreibt er nämlich: „Illam methodum omnium optimam et tutissimam esse statuo, quae est facilima, planissima, minus affectata et magis usitata; scilicet quae sequitur Facultates, Theologiam, Medicinam, Jurisprudentiam, Historiam, Philosophiam, Mathematicam, humaniora et caetera studiorum genera, quae singula denuo subdividenda sunt secundum suas partes, quarum cognitione mediocriter saltem imbutus esse debet bibliothecarius."

[ocr errors]

1649. System von Fichet. Arcana Studiorum omnium Methodus, et Bibliotheca scientiarum, librorumque, earum ordine tributorum, universalis. Auctore Alexandro Fichet. Ad editionem quae prodiit Lugduni, Apud Guillelmum Barbier, M. DC. XLIX. fol. Abgedruckt in: Petri Lambecii Prodromus Historiae Literariae etc. curante Jo. Alberto Fabricio. Lipsiae & Francofurti, Liebezeit. 1710. fol Im zweiten Anhange 2 Bl. 1–134 S.

Die weniger motivirte als mehr willkürliche Eintheilung. der gesammten Wissenschaften in 9 Klassen ist folgende: I. Aula Sapientum et Philosophorum, qui eloquentiam et sapientiam juvant; Historicorum qui et nativa florent eloquentia, et rerum temporumque doctrina praestant; Philologicorum, qui doctrina Humanioris literaturae praestant, et ornant eloquentiam, juvantque scientias eminentiores; II. Aula divinae Scripturae; III. Aula Theologiae scholasticae; IV. Aula Jurisprudentiae; V. Aula Medicinae; VI. Aula Mathematicae; VII. Aula Philosophorum scholasticorum; VIII. Aula. Flos optimorum locorum; IX. Aula. Curiosa Bibliotheca, flos majoris. 1664. System von Hottinger. Joh. Henrici Hottingeri Bibliothecarivs qvadripartitvs. I. Pars, quae Prolegomenis absolvitur, agit de officio Bibliothecarij, Bibliothecis, &c. II. De Theologia Biblica. III. De Theologia Patristica: cum Appendice Leonis Africani hactenus avɛzdór de Scriptoribus Arabicis. IV. De Theologia Topica; Symbolica, & Systematica; tam universali, quàm Particulari. Tiguri, Stauffacher. 1664. 4. 5 Bll. 478 S. mit Portrait. Antiq. Pr. 20 Ngr.

[ocr errors]

Der Verf., der vorher die Bücher in: 1. Theologicos, qui ratione objecti vel mixti sunt, ex diduozui et Elencho, vel Didactici, Elenctici, Historici, Catechetici, Ascetici, Practici, Scholastici. Subjecti, Reformati, Lutherani, Pontificii, Anabaptistici, Schwenkfeldiani, Arminiani, Sociniani, Judaei, Gentiles, Muhammedani, &c.; 2. Juridicos, qui vel Canonicum, vel Civile, vel Naturale jus tradiderunt; 3. Medicos, Galenicos, Paracelsicos, Empiricos; ratione materiae Botanicos, Anatomicos; 4. Historicos, universales, particulares; Sacros, Ecclesiasticos, profanos; Novi et Veteris Testamenti; ante vel post Reformationem; 5. Philosophicos: a. Grammaticos, sub quibus Poëtae, b. Rhetoricos, c. Dialecticos, d. Physicos, e. Mathematicos, sub quibus Arithmetici, ubi de pondere, mensura, &c. Musici, Geometrae (sub quibus Geographi, Cosmographi, Chorographi), Architectonici, &c., f. Ethicos, g. Politicos, ubi de militia, &c., h. Scholasticos, ubi de Indicibus, Bibliothecis, &c.; 6. Philologos Orientales, Graecos, Latinos, &c." getheilt hatte, hat später einer auf nur 5 Klassen beschränkten Eintheilung in „Theologica, Philologica (cum Historicis), Juridica, Medica, Philosophica" den Vorzug gegeben.

1669. System von Lomeier. Johannis Lomeieri de Bibliothecis Liber singvlaris. Abgedruckt in: De Bibliothecis Accessio altera Collectioni Maderianae adivncta a J. A. S[chmidio]. Helmstadii, Hamm. 1705. 4. S. 1–278.

[ocr errors]

Das beim Ordnen einer Bibliothek in Anwendung zu bringende System des Verf., eigentlich gar kein System, besteht in dem einfachen Ausspruche: Librorum dispositio arbitraria est, eam tamen cum jucunditate et utilitate conjunctam esse oportet." Allenfalls scheint er derjenigen Eintheilung „ut in prima classe sint Biblia sacra et libri Theologici; ut scripta Patrum, Scholasticorum et aliorum: iterumque jus Canonicum, historia Ecclesiastica, Chronologia sacra &c. In secunda libri Philosophici, juxta Philosophiae divisionem; itemque artes Mechanicae, quae ex Philosophia dependent. In tertia Medicina, Chirurgia &c. In quarta Juris civilis prudentia. In quinta humana historia pro ratione temporum et locorum. In sexta Oratores, Poëtae, Grammatici. In septima, universalia sive encyclia, thesauri, apparatus bibliothecae, dictionaria" den Vorzug zu geben. Zuerst ist das L.'sche Schriftchen Zutphaniae 1669. 8. (nach Einigen gleichzeitig auch Amstelodami 1669. 8.) und in zweiter sehr vermehrter Ausgabe Ultrajecti 1680. 8°. erschienen.

1678. System von Garnier. Joannis Garnerii Systema Bibliothecae Collegii Parisiensis Societatis Jesv. Parisiis Excudebat MabreCramoisy. M. DC. LXXVIII. Wieder abgedruckt in: Sylloge ali

qvot Scriptorvm de bene ordinanda et ornanda Bibliotheca stvdio et opera Jo. Davidis Koeleri. Francofvrti, Stein. 1728. 4o. S. 1–112.

Die allgemeinen Grundsätze dieses Systemes, welches von Morhof als eine ,,Dispositio elegantissima" gerühmt wird, sind nach dem Wortlaute des Verf.'s selbst folgende: „, Doctrina, quae libris comprehenditur, perficit hominem secundum omnes animi vires doctrinae capaces; sunt illae vero quatuor. Ratio superior, Ratio inferior, Vis reminiscendi, et vis societatem cum aliis ineundi, quae aliarum trium complexio quaedam: homo enim dictus est a veteribus animal Deo cognatum, rationale, politicum. Rationem superiorem perficit doctrina divina; inferiorem, humana; vim reminiscendi, doctrina temporum; vim ineundi societatem, doctrina Juris. Doctrina divina dicitur, quae originem ducit a Verbo Dei; Humana, cujus principium est hominis ratio; Temporum, quae res olim gestas exhibet quasi praesentes; Juris, quae complectitur leges, id est vincula, quibus humanae societates colligantur. Doctrina, quae a verbo Dei ducit originem, a veteribus dicta est, modo Sapientia, modo Theologia. Doctrina, cujus principium est humana ratio, ab iisdem veteribus nominata est nonnunquam scientia simpliciter, saepius Philosophia. Doctrina temporum praeteritorum, rerumque olim gestarum scientia, nomen historiae accepit, quoniam sui studiosum efficit isoga, id est rerum humanarum scientem. Doctrina Juris merito Eunomia nuncupatur, quoniam aequi justique regulas continet. Inde factum est, ut universa Bibliotheca, quae hic describitur, in partes omnino quatuor divisa sit; neque enim potuit, aut in pauciores, aut in plures, ut allata ratio demonstrat. Prima est Θεολογία, secunda Φιλοσοφία, tertia Isopia, quarta Lireuia.“ Nichts desto weniger hat Garnier im Kataloge selbst noch für zweckmässig gehalten, diesen 4 Klassen eine fünfte: Heterodoxia hinzuzufügen.

1679. System von Bouilleaud. Catalogus Bibliothecae Thuanae à clarissimis Viris Petro et Jacobo Puteanis Ordine Alphabetico primum distributus; Tum à clarissimo Viro Ismaele Bullialdo Secundùm Scientias & Artes digestus. Denique editus à Josepho Quesnell. Cum Indice alphabetico Auctorum M. DC. LXXIX. Parisiis, impensis Directionis. Prostat in eadem Bibliotheca, et Apud Levesqve. Nunc vero Hamburgi, Apud Liebezeit. Lauenburgi ad Albim, impr. Pfeiffer. 1704. 8o. 56,510 & 632 S. Antiq. Pr. 20 Gr. Exemplare mit breitem Rande in Fol.-Format. Pr. 3 Thlr. 8 Gr. Von Jo. Alb. Fabricius besorgt.

Eine ausführliche Uebersicht des in diesem Kataloge (wovon die Originalausgabe zu Paris 1679 in 2 Bdn. 8o. herausgekommen ist und ein späterer Abdruck Hamburg 1740. 8°. erschienen sein soll) befolgten bibliographischen Systemes fin

« PreviousContinue »