Page images
PDF
EPUB

zahl unrichtig mit 1494 aufgeführt, und ausserdem der Schluss des Buches als Titel angegeben ist, wie dies aus Weigels Beschreibung hervorgeht. Ausserdem verdanke ich einer Mittheilung von Weigel die Gewissheit, dass das Buch im Armbruster'schen Verzeichnisse identisch mit seiner Nr. 19429. ist.

Wer der Buchdrucker zu Klein - Troya oder Troyga bei Prag gewesen, darüber giebt Niemand Nachricht, nur Panzer erwähnt bei der Beschreibung der Ausgabe der sieben weisen Meister zu Troya vom J. 1497 (Zus. S. 85), dass vielleicht Sorg in Augsburg dies Werk gedruckt habe.

Bis dahin habe ich das Gebetbuch noch nicht mit den Erzeugnissen der Presse des Anton Sorg vergleichen können, darf jedoch versichern, dass ein mit der Schlussschrift; „Geendet czu clein Troyga in dem jor 1495" versehenes lateinischdeutsches Vocabular, von dem ich die letzten sieben Blätter (in 4.) besitze, in seinen Typen ganz mit denen des von Sorg gedruckten Boccaccio von 1490 übereinstimmen.

In Bezug auf das besprochene Gebetbuch muss noch erwähnt werden, dass sich in dem bei Metzger (Augsburgs älteste Druckdenkmale, S. 8) abgedruckten Verlagsverzeichnisse von Sorg am Schluss ein solches, also betitelt, findet:

Item ein gut betbüchlin von den fiben tagzeilen unfers lieben herren. auch die fiben tagzeit von unfer frawe auch von vil heiligen und andern gute gepête," während so wenig Panzer als Metzger u. A. ein solches Gebetbuch von Sorg aufführen konnten.

Indessen ist noch zu beachten, ob Sorg noch nach 1492 gedruckt hat. Metzger giebt ihm einen Zeitraum von 14751492, Falkenstein dehnt denselben bis auf 1498 hinaus. Ist die erstere Bestimmung die richtige, so kann er ja die Ausgabe der weisen Meister von 1497 nicht gedruckt haben, wohl aber ein Nachfolger mit seinen Typen.

Kadow bei Goldberg.

Wiechmann-Kadow.

Eine zweite lateinische Bearbeitung des Narrenschiffs, von Jacob Locher, genannt Philomusus.

Von

Dr. Anton Ruland,

[ocr errors]

added to card

K. Oberbibliothekar zu Würzburg.

(Fortsetzung.).

Zwei Einlegeblätter.

Quis adeo durus? Quis est tam saxeus usquam,
Qui non hos casus lugeat atque fleat.

Quumque gradu in misero Christi respublica passim
Fluctuat, et subita mobilitate tremit.

Una fides Christi totum veneranda per orbem,
Quae polis est cunctos sanctificare viros,
Nunc titubat lapsumque timet: subitamque ruinam
Cladibus, ac tandem mox quoque lassa ruet.
Dogmata non solum fidei legesque sacratae
Decrescunt, sed enim sanctio quaeque ruit.
Et Roma ipsa caput mundi tremit atque labascit,
Debilibus vehitur sors modo nostra rotis.
Quid iuvat innumeras chartis memorare ruinas?
Christicolis pudor est sic cecidisse fidem.
Omnia sunt Thurcae: nec enim contentus in illis
Quae male possedit: nos quoque habere cupit.
Bagiazit princeps, sua gens quem nomine diro
Ildrimi vocitat, arma severa parat.
Horriferis bellis nostras contendit in oras,

Et properat sanctam vertere ubique fidem.
Percitus est furiis: facies precincta colubris
Eumenidum, cordi bachicus ardor inest.
Sanguine christicolas laceratque et morte cruenta
Afficit: abducit, carcerat, interimit.

Ista sitis Thurcae satiatur sanguine nullo.
Marte fores pulsat Christicolumque lares.
Roma decus fidei: Petri sanctissima sedes

Ni caveas: lacera fronte capistra geres!
Porta patet: via facta palam: Roma inclyta Roma
Vix tamen evades: seva procella venit!
Evomit en rabiem torvam haec Acherontia secla,
Et furit: ut laniet teque sacramque sedem.
Heu lupus innocuum passim consumit ovile,
Et voral insontes, dissipat atque viros.
Diripit infantes: matres castasque parentes
Enecat: imberbes cum senibusque rapit.

Thurca inquam Scythicis pugnat primum ortus ab oris
Ecclesiam Petri: dilaceratque fidem.

Qui Geticis nivibus quondam contentus et arvis

Sarmaticis:

Bosphorus ac Traciae, septem quoque regna Trionis,
Nec fuerant Thurcae regna palerna satis.
Impia jura dedit Mahumetus pseudopropheta,
Gentibus immodicis legifer ille fuit.
Pestiferas totum sectas diffudit in orbem,

Atque Arabis primum dogmata falsa dedit,
Inde Asiam invertit maiorem: Afrique secuti
In sua jura ruunt Pontus et Ionium.
Sultanum Aegypti, Maurosque et Tartara regna,
Et cladem fidei Thurca habet ille sacræ.

Europae magnam partem perfregit habetque,
Ei tandem in lapsum sacra cathedra iacet.
Dalmata mortiferos insultus sepe cruento

Marte tulit, Turcas dispulit atque truces.
Non tamen auxilium Christi de milite sensit.
Deserimus fidei culmina sponte sacrae.
Non satis Istricolas Stiriosqne et Pannona rura
Tutari a Thurca gens modo nostra valet.
Illirici trepidant insultus: Appula rura

Thurcarum metuunt: Itala terra tremit.
Vix se defendet fumantibus Aethna catenis
Enceladi cervix sentiet illud onus.
Ister et indomita Suevorum ab origine natus
Thurcarum metuit nunc tolerare jugum.
Sancta Rhodos defende fidem: Machumetica sacra
Dirue: salvificam contueare crucem!
Perdidimus Libye gentes: Asyamque minorem,
Quae quondam coluit dogmata sancta patrum.
Perdidimus Graios: fidei quos dogmata nostrae
Continuere diu: perdidimusque Thraces.
Perdidimus Spartam, Thebasque et Thessala tempe,
Et Misias nuper perdidimusque duas.
Subjuga Thurcarum Macedon transivit, Achivus
Cervicem pariter ad juga dira dedit.

Gallata nunc servit: nova Romaque caesare digna
Imperium amisit cum Trapezonte suum.
Olim Roma potens patres fideique sorores
Quattuor elegit: cum quibus esset honor.
Socrates Solymas: urbemque a nomine dictam
Fortis Alexandri: et urbs simul Antiochi.
Quarta soror Constantis erat nova Roma: sed omnes
Has premit imperio turba nefanda suo.
Mirandum non est igitur, quia perdimus urbes
Innumeras: terras, regna vetusta simul.
Nos merito lapsus ob crimina nostra severos
Nunc patimur: Christus denegat auxilium.
Thurcarum rabiem jam crimina nostra merentur,
Ob scelus atque nefas pena luenda venit.
Divitias colimus: nummis componimus aras,
Exulat et virtus: exulat alma fides.
Auri sacra fames: rerum quoque vana libido
In penas meritas pectora nostra trahunt.
Impietas, usura placet, spoliumque bonorum.
In civem civis: filius inque patrem!
Maior in imani nunc est reverentia Thurca,
Maiori cultu dogmata falsa colit

Quam nos Christicolae legem fidemque beatam.
Foedera rupta cadunt: pax quoque nulla malis.

Cristicolas proceres vexat concordia discors,
Privata utilitas vertit ubique fidem.
Quilibet alterius gliscit contingere terras,

Et partem imperii nunc sibi quisque rapit.
In culpa proceres sunt et torpentia corda
Regum: qui manibus bellica tela gerunt.
Hi fidei quamvis clypeum sceptrum armaque portant,
Lumine sed patulo tristia fata vident.
Nos apud indomiti lex est et copia Martis,
Sunt et magnanimi signiferique duces.
Sunt vires animi, sunt et conamina belli,
Consilium prudens ingeniumque ferax.
Attamen immanes patimur procedere Thurcas,
Perdimus et nostro crimine sponte fidem.
Torpor habet mentes nostras, praecordia marcent,
Perpetuusque premit pectora nostra sopor.
Nemo vetat sevire trucem per regna, per urbes
Hostem, sponte sua quisque perire cupit.
Dormitant reges: proceres gentesque potentes.
Dormit et recubat qui caput urbis habet.
Dormitat nunc Petre tuae ditissima sedis
Turba; patet Thurcae dilanianda fides.
Quandoquidem Latii: tuque o Germania fortis,
Vos rigidi Galli: Pannoniusque ferox,
Et tu papa sacer: Christi defendite nomen!
Bellica victrici stringite tela manu!
Inter vos pietas sit: pax, constantia firma
Sacra fides: nexu perpetuatus amor.
Unus et assensus, concordia fida, manusque
Juncta sit: arripiat quilibet arma cito:
Possumus e nostris procul hinc expellere Thurcam
Finibus, et Christi sic stabilire fidem.
En vobis aderit praesenti numine Christus,
Celesti franget impia castra manu,

De assentatorum admissoribus.

Subdolum equum quisquis manibus palpare putabit, Lambere vel discos, blanditque potentibus, atque Sed quia peccatum comitatur noxia pena

Calcitrat hos tandem: fraus sua: et ater equus.

Et de assentatoribus ipsis. Ti. XCVIII. fol. XCIII. Assentatores pascit nunc curia regum:

Primus apud dominum quilibet esse cupit. Namque ab excultis sparsas scit vellere plumas Vestibus et domino complacuisse suo.

Doctus et ad flatus ventorum obducere pallam:
Scit quoque se cunctis assimilare dolis.
Nemo etenim gratus nisi qui pro ferre susurros
Nunc tacitos noscit, et nova multa loqui.

Pravus adulator solus cupit esse: potenti

Cum domino et solus noscere cuncta cupit. Imprimis mulcens sermonem mente dolosa

Prolatum, et fraudem miscet ubique suam.
Dulcibus eloquiis et vano murmure stultus

Palpat herum: ut citius vera relata putet.
Multi assentando preconia clara merentur.
Quisquis adulator primus in arce sedet.
Delectat multos aliena vivere quadra,
Divitis uncta quibus nempe culina sapit.
De facile credentibus.

Accusatus enim falso non ante citatus
Tutari causam quomodo rite potest?
Titulus XCIX. fol. XCIV.

Hoc Mardocheum vitio olim perfidus Aman
Detulit: at tandem premia digna tulit.
Credulitas natum Saulis pulsaverat olim,
Nam delatoris crediderat vitio.

Magnus Alexander faciles non praebuit aures
Verbis: credulitas nam celerata nocet.

De navigantium temeritate.

Aequora qui humidi sulcat spumantia ponti
Audet: et in fragili tangere nave fretum.
Est opus ut ventos habeat flatusque secundos,
Ne puppis vastis fluctibus acta ruat.

Titulus C. fol. XCV.

Nam mala sors crescit: crinis quoque nocte dieque
Est fati incertus exitus atque gravis.

Adsit in exemplum: rerum mutatio: qua fit
Lapsibus assiduis: sors peritura fluit.
Provideat tamen hanc qui tutus vivere gliscit,
Irrepit tacito sors metuenda pede.

Sed sapiens qui non semper confidit iniquis
Sortibus: atque animo fata futura cavet.

De veritate non tacenda tacentibus.

Sed quia blanditiae multorum pectora solvunt,
Donaque missa vetant, verum quandoque fateri;

« PreviousContinue »